آجر را می توان یکی از ابتدایی ترین و در عین حال پراستفاده ترین مصالح ساختمانی در تاریخ معماری و ساخت وساز دانست. این ماده ی ساختمانی مقاوم، بادوام و مقرون به صرفه از دیرباز در فرهنگ ساخت وساز ایرانی جایگاه ویژه ای داشته است. آثار به جای مانده از معماری ایران باستان، به ویژه در مناطق کویری و مرکزی کشور، گواهی بر قدمت و کاربرد گسترده ی آجر در سازه های مسکونی، مذهبی و تاریخی هستند. آجر به عنوان یک مصالح دستی ساز، از طریق فرایند پخت خاک رس تهیه می شود. ماده ی اولیه اصلی برای ساخت آجر، خاک رس است که به دلیل خاصیت چسبندگی بالا و شکل پذیری مناسب، انتخابی ایده آل برای تولید این محصول محسوب می شود. در اولین مرحله، خاک رس با میزان مناسبی از آب مخلوط می شود تا به حالت خمیری درآید. این خمیر در قالب هایی با ابعاد مشخص و یکنواخت ریخته می شود و خشت خام یا اولیه را شکل می دهد.
پس از مرحله ی قالب گیری، خشت ها باید در فضایی مناسب خشک شوند تا آب اضافی آن ها تبخیر گردد. پس از خشک شدن کامل، خشت ها برای پخت وارد کوره های مخصوص آجرپزی می شوند. این کوره ها معمولاً آجرها را در دمایی حدود ۸۰۰ درجه سانتی گراد پخته و به بلوک هایی سخت، مقاوم و بادوام تبدیل می کنند. حرارت بالا در این فرآیند موجب ایجاد پیوندهای شیمیایی جدید در ساختار خاک شده و محصول نهایی را برای تحمل فشار، تغییرات دمایی و رطوبت آماده می سازد.
آجرها معمولاً به شکل بلوک هایی منظم و هم اندازه ساخته می شوند تا چیدمان و اجرای آن ها در دیوارچینی، طاق زنی و سایر بخش های ساختمان ساده تر و سریع تر باشد. این ویژگی باعث شده است که آجر علاوه بر زیبایی بصری، از نظر فنی و اجرایی نیز انتخابی کارآمد و کاربردی در میان مجریان پروژه های عمرانی باشد.
امروزه با وجود پیشرفت تکنولوژی در صنعت ساختمان و ظهور مصالح جدید، آجر همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و در بسیاری از پروژه ها از جمله نماسازی، دیوارچینی، محوطه سازی و حتی طراحی داخلی به کار می رود. دوام بالا، عایق بودن نسبی در برابر صدا و گرما، قابلیت بازیافت و نیز سازگاری با محیط زیست از جمله دلایل محبوبیت همیشگی آجر در صنعت ساختمان است.
آجر چیست؟ | قدیمی ترین مصالح ساختمانی بشر
در میان تمام مصالح ساختمانی که بشر تاکنون به کار گرفته، آجر به عنوان یکی از نخستین و کهن ترین مواد مورد استفاده در ساخت وساز شناخته می شود. سابقه ی استفاده از آجر به هفت تا هشت هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی گردد؛ زمانی که انسان های اولیه در منطقه ی بین النهرین (بین دو رود دجله و فرات) با استفاده از گل و خاک، اقدام به ساخت خشت هایی قالب زده می کردند. این خشت ها سپس در برابر تابش مستقیم نور خورشید قرار می گرفتند تا خشک شوند و استحکام لازم برای دیوارچینی و ساخت پناهگاه را به دست آورند.
آجرهای ابتدایی، برخلاف آجرهای پخته امروزی، فاقد فرایند حرارت دهی در کوره بودند و به صورت طبیعی خشک می شدند. با گذشت زمان و پیشرفت دانش بشر در زمینه ساخت وساز، فرایند پخت آجر نیز تکامل یافت و به جای خشک کردن صرف در آفتاب، از حرارت کوره برای افزایش مقاومت، دوام و یکپارچگی آجر استفاده شد. این تحول اساسی باعث شد که آجرها نه تنها در برابر عوامل محیطی چون رطوبت و یخبندان مقاوم تر شوند، بلکه به عنوان مصالحی بادوام، قابل اعتماد و زیباشناختی نیز شناخته شوند.
آجرها امروزه در اشکال، ابعاد، رنگ ها و ترکیبات مختلف تولید می شوند، اما فلسفه ی اصلی آن ها همچنان بر پایه ی همان فرمول ابتدایی یعنی ترکیب خاک (معمولاً خاک رس)، آب، قالب گیری و سپس پخت یا خشک سازی استوار است. این مصالح در طول تاریخ نه تنها برای ساخت دیوارها و بناهای ساده مورد استفاده قرار گرفته اند، بلکه در معماری عظیم تمدن های بزرگی چون ایران، بابل، مصر و روم نیز نقشی کلیدی داشته اند.
از زیگورات چغازنبیل گرفته تا طاق کسری و بناهای آجری دوره ساسانی و صفوی، همگی گواهی هستند بر توانایی بالای آجر در هم زمان تأمین نیازهای فنی و زیبایی شناختی معماری ایرانی و جهانی.
استفاده از یونولیت سقفی در ساخت وساز هزینه های شما را بشدت کاهش می دهد. می توانید برای خرید یونولیت سقفی به مجموعه یونیپلکس مراجعه کنید.
مزایای آجر | ترکیبی بی نظیر از دوام، زیبایی و کارایی
در دنیای ساخت وساز، هر مصالحی دارای ویژگی ها، نقاط قوت و محدودیت هایی است؛ اما آجر، به عنوان یکی از محبوب ترین مصالح سنتی و مدرن، به دلیل مزایای متعدد و عملکرد درخشان خود در پروژه های ساختمانی، همچنان جایگاه ویژه ای در میان مهندسین، معماران و مجریان پروژه دارد. در ادامه به مهم ترین مزایا و دلایل انتخاب آجر در پروژه های عمرانی و معماری می پردازیم:
۱. دوام و پایداری فوق العاده
یکی از برجسته ترین مزایای آجر، دوام بالا و مقاومت چشمگیر آن در برابر شرایط محیطی، فیزیکی و شیمیایی است. سازه هایی با قدمت صدها ساله که همچنان پابرجا هستند، خود گواهی بر استحکام آجر می باشند. آجر در برابر رطوبت، سرما و گرما، تابش مستقیم نور خورشید و حتی بادهای شدید عملکرد پایداری دارد. همچنین برخلاف مصالح فلزی یا چوبی، آجر دچار زنگ زدگی، پوسیدگی، خوردگی یا تغییر شکل نمی شود؛ ویژگی ای که آن را به مصالحی ایده آل برای ساخت سازه هایی با عمر مفید بالا تبدیل کرده است.
۲. مقاومت در برابر حریق
آجر به طور ذاتی غیرقابل اشتعال است. این ویژگی باعث شده تا در برابر آتش سوزی، رفتاری ایمن و مقاوم از خود نشان دهد و در جلوگیری از گسترش حریق بسیار مؤثر عمل کند. از همین رو، استفاده از آجر در دیوارهای خارجی، جداکننده های داخلی و حتی پوشش های تزئینی، ایمنی سازه را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد. در مناطق پرخطر از نظر آتش سوزی، آجر به عنوان یکی از مصالح اولویت دار توصیه می شود.
۳. عایق صوتی طبیعی
در دنیایی که آلودگی صوتی به یکی از دغدغه های زندگی شهری تبدیل شده، خاصیت جذب صدا یکی دیگر از امتیازات بی نظیر آجر است. با توجه به چگالی و ساختار فشرده آجر، این مصالح می تواند تا حد زیادی از عبور صدا جلوگیری کرده و آرامش بیشتری را برای ساکنین فراهم کند. همین ویژگی باعث شده تا آجر به عنوان یک گزینه ی مناسب برای ساخت ساختمان های مسکونی، آموزشی، تجاری و حتی بیمارستان ها مورد توجه قرار گیرد.
۴. سهولت در نگهداری و ذخیره سازی
یکی از دغدغه های همیشگی سازندگان، هزینه ها و دشواری های مربوط به نگهداری مصالح در پروژه ها است. آجر، به واسطه ی فرم هندسی منظم و مقاومت بالای خود، در صورت دپوی صحیح و اصولی، بدون آسیب دیدگی برای مدت طولانی قابل نگهداری است. این ویژگی نه تنها هزینه های مربوط به پرت مصالح را کاهش می دهد، بلکه مدیریت موجودی پروژه را نیز آسان تر می سازد.
۵. زیبایی بصری و قابلیت های طراحی
آجرها نه تنها از منظر عملکرد فنی قدرتمند هستند، بلکه از نظر زیبایی شناسی نیز بسیار مورد توجه قرار دارند. بافت طبیعی، رنگ های گرم و متنوع، سطح یکنواخت و قابلیت اجرای طرح های خلاقانه باعث شده تا آجر به یکی از مصالح مورد علاقه ی طراحان و معماران تبدیل شود. چه در نمای بیرونی، چه در طراحی داخلی و چه در فضاهای شهری، آجر توانایی خلق فضاهایی با هویت، اصالت و گرمای بصری را دارد.
کاربرد آجر ساختمانی
کاربرد آجر در ساختمان سازی به دو قسمت عملکرد سازه ای و غیر سازه ای تقسیم می شود.
استفاده آجر در سقف، دیوارکشی، کف سازی، فونداسیون و پی ریزی به عنوان عملکرد سازه ای بوده و استفاده از آن برای تزئینات نما، دکوراسیون داخلی و محوطه سازی به عنوان عملکرد غیرسازه ای محسوب می شود.
از مهم ترین قابلیت کاربردی آجر در ساختمان می توان به دیوارکشی اشاره کرد. دیوارها را با انواع آجرها می توان ساخت و برای اتصال آن به بدنۀ سازه از ملات گل، ماسه و سیمان استفاده می کنند.
از مهم ترین مسائلی که در زمینه ی ساخت وساز باید با آن آشنا باشید، انواع مجوز های ساختمان سازی و مراحل دریافت آن است. مجموعه یونیپلکس برای اینکه شما با این مراحل آشنا شوید، شما عزیزان را به طور کامل راهنمایی کرده است.
انواع آجر ساختمانی
آجرها دارای ابعاد و اندازه های متفاوتی هستند. در اصطلاح بنایی به عرض آجر «کله» و به طول آجر «راسته» می گویند. در ادامه به شناخت بیشتر انواع آجرها خواهیم پرداخت:
انواع آجر دیوار چینی
انواع آجرها برای دیوار چینی عبارتند از:
آجر فشاری
آجر فشاری که با نام آجر گری نیز در بین متخصصین حوزۀ ساختمان شناخته می شود دارای ابعادی معادل 22*5*11 می باشد. این آجر ممکن است با طول و عرض و ضخامت های دیگری نیز تولید شود اما وزن آن ها برابر با 2.5 کیلوگرم است و در اجرای طاق ضربی، دیوارهای حمال، تیغه ها، زیرکاری ها، سفت کاری، فونداسیون و پی ریزی مورد استفاده قرار می گیرد.
آجر سوراخ دار
آجرهای سوراخ دار که به آن ها آجرهای ماشینی نیز می گویند در اکثر ساختمان ها استفاده می شوند. این آجر در مرحلۀ سفت کاری ساختمان به دلیل قیمت پایین و استحکام و مقاومت خوبی که دارد به کار رفته و مورد استقبال قرار می گیرد. تعداد سوراخ های این آجر بین هشت تا ده عدد می باشد و دارای قطری معادل 2سانتی متر هستند.
این آجر هنگام دیوارکشی به دلیل وجود سوراخ هایی که دارد موجب نفوذ ملات به داخل خود شده که منجر به افزایش گیرایی مصالح و ملات شده و درنهایت موجب ساخت یک دیوار بسیار مستحکم می شود. جنس این آجر شکننده بوده و استفاده از آن در طاق های ضربی ممنوع است.
آجر سفالی
آجر سفالی که به آجر تیغه سفالی نیز معروف است دارای ابعادی معادل 15*20 و یا 20*20 می باشد. این آجر به دلیل مقرون به صرفه بودن و هزینه حمل پایین و شرایط نگهداری مساعدی که دارد برای تیغه کشی دیواره های داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می گیرد. این آجر ترد و شکننده بوده و از معایب آن می توان به شکسته شدن در هنگام بارگیری و یا تخلیۀ آن ها اشاره کرد.
آجر بهمنی
آجر بهمنی که به آجر ده سوراخه یا زبره نیز معروف می باشد یک گزینۀ خوب برای دیوارچینی به حساب می آید. این آجر دارای ابعادی معادل 20*20*10 می باشد. با چیدمان به خصوصی که بنّاها برای آن در نظر می گیرند ضخامت دیوار نهایی نیز متغیر خواهد شد.
خاک جزو مهم ترین مصالح ساختمانی است که کاربردهای زیادی دارد. برای آشنایی یا انواع خاک در ساختمان سازی و کاربردهای آن با ما همراه باشید.
آجر مناسب برای مصارف گوناگون
انواع آجرهایی که برای مصارف گوناگون مورد استقاده قرار می گیرد عبارتند از:
آجر قزاقی
این آجر جز قدیمی ترین دستۀ آجرها می باشد که به نام های دیگری چون ختایی یا نظامی معروف می باشد. این آجر توسط قزاق ها وارد خاک ایران شد و علت نام گذاری آن نیز همین می باشد. آجر قزاقی دارای ابعادی معادل 5*25*25 بوده و از آن در کف سازی های ساختمان استفاده می کنند.
مقاومت بالای این آجر در برابر شرایط جوی و آب و هوایی، وزن بسیار کم آن، برش کاری آسان و تنوع بالا در رنگ بندی، منجر به محبوبیت این آجر شده است.
می توانید برای صرفه جویی در هزینه های ساخت وساز از سقف های فوم لس استفاده کنید. برای خرید قالب لایت فرم می توانید از راهنمایی کارشناسان یونیپلکس استفاده کنید.
آجرهای سوخته
آجرهای سوخته به دو دستۀ درجه یک و درجه دو تقسیم می شوند.
آجر درجه یک دارای ابعادی معادل 9*19*9 بوده و دارای استحکام خوبی می باشند و عمدتا شکل منظمی دارند. برای انجام کارهای بیرونی و محوطه سازی مناسب می باشند.
آجر درجه دو نیز دارای شکل بی نظم بوده و در اندازه های مختلفی به فروش می رسد. این دسته از آجرهای سوخته جهت استفاده در قسمت هایی که پس از ساخت به نازک کاری مثل گچ کاری و یا کشیدن سیمان نیاز دارند مفید می باشد. استفاده از آجر سوخته درجۀ دو در کف سازی توصیه نمی شود.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی آجر و کاربرد آن در صنعت ساختمان سازی و شناخت انواع آجر برای دیوارچینی و مصارف گوناگون پرداخته شد. همانطور که می دانید گسترش بازار ساخت وساز و افزایش رقابت، منجر به گوناگونی طرح ها شده است و طراحان این حوزه به طراحی نماها، فضاهای داخلی و محوطه ها بیشتر از قبل اهمیت داده و همواره در تلاش هستند تا با ارائه بالاترین کیفیت ها به مشتریان خود، رضایت آن ها را جلب کنند.
