ایمنی در کارگاه های ساختمانی یکی از اصلی ترین دغدغه های مهندسان، پیمانکاران و کارفرمایان است. با ورود فناوری های نوین مانند قالب های سقفی یونولس (لایت فرم یا قالب های پلاستیکی چندبار مصرف) به صنعت ساختمان، ضرورت آشنایی با نکات ایمنی خاص این محصولات بیش از پیش احساس می شود. اگرچه قالب یونولس نسبت به بلوک های یونولیتی سنتی، ایمنی بالاتری دارد، اما رعایت اصول ایمنی در حمل، نصب و اجرای آن همچنان الزامی است.
در این مقاله جامع، به بررسی کامل نکات ایمنی در تمامی مراحل کار با قالب یونولس می پردازیم و راهکارهای عملی برای جلوگیری از حوادث و افزایش بهره وری را ارائه می دهیم.
قالب یونولس و ویژگی های ایمنی آن
قالب یونولس یا لایت فرم، قالب سقفی پلاستیکی است که از پلیمر پلی اتیلن سنگین (HDPE) ساخته شده و به عنوان جایگزین بلوک های یونولیتی در سقف های تیرچه بلوک به کار می رود. این قالب ها دارای ویژگی های ایمنی منحصر به فردی هستند که آن ها را از یونولیت سنتی متمایز می کند.
مزایای ایمنی قالب یونولس نسبت به یونولیت
وزن سبک: هر قطعه قالب یونولس تقریباً ۲ تا ۳ کیلوگرم وزن دارد، در حالی که بلوک یونولیتی معادل حدود ۵۰۰ گرم است. با این حال، به دلیل استحکام بالا و امکان استفاده چندباره، خطر شکستگی و سقوط قطعات کاهش می یابد.
مقاومت در برابر آتش: بر خلاف یونولیت که قابل اشتعال است و در صورت آتش سوزی دود سمی تولید می کند، قالب یونولس مقاومت بالاتری در برابر حریق دارد و آتش نمی گیرد.
عدم شکستگی: یونولیت در هنگام حمل، جابجایی و بتن ریزی به راحتی می شکند و خطر سقوط آن روی کارگران وجود دارد. قالب یونولس به دلیل جنس پلاستیکی محکم، در برابر ضربه مقاوم است.
سطح صاف و غیرلغزنده: کارگران می توانند روی قالب های نصب شده راه بروند بدون اینکه خطر لغزیدن یا شکستن قالب وجود داشته باشد.
عدم تولید گرد و غبار: یونولیت ریزه های زیادی تولید می کند که باعث آلودگی کارگاه و مشکلات تنفسی کارگران می شود، اما قالب یونولس این مشکل را ندارد.
چارچوب قانونی و مقرراتی ایمنی
قبل از ورود به نکات اجرایی، لازم است با مقررات و استانداردهای مرتبط با ایمنی در قالب بندی آشنا شویم:
مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان
مبحث دوازدهم با عنوان “ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا” مهم ترین مرجع قانونی برای ایمنی در کارگاه های ساختمانی است. طبق بند ۱۲-۱۰-۳ این مبحث، در زمان قالب بندی و بتن ریزی الزامات زیر باید رعایت شود:
1. طراحی قالب ها: کلیه اجزای قالب ها باید توسط اشخاص ذی صلاح با ضریب اطمینان حداقل ۲.۵ نسبت به بارهای وارده طراحی و ساخته شوند
2. بازرسی قبل از استفاده: بازدید از قالب ها توسط شخص ذی صلاح برای اطمینان از استحکام و عدم ریزش قالب ها در زمان بتن ریزی الزامی است
3. تجهیزات حفاظت فردی: کارگرانی که در امر حمل، ساختن و ریختن بتن فعالیت دارند، باید به کفش، کلاه، عینک و دستکش حفاظتی مجهز شوند
4. محافظت در برابر مواد شیمیایی: کارگرانی که به طور مداوم با سیمان، اندود و بتن فعالیت دارند باید به دستکش، عینک و ماسک حفاظتی مناسب مجهز باشند
مبحث نهم مقررات ملی ساختمان
مبحث نهم با عنوان “طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه” در فصل دوازدهم به ضوابط قالب بندی می پردازد و الزاماتی برای زمان قالب برداری، نحوه نصب و کنترل کیفیت تعیین می کند.
بخش اول: نکات ایمنی در حمل و نقل قالب یونولس
حمل و نقل قالب ها اولین مرحله ای است که باید با دقت و رعایت اصول ایمنی انجام شود.
۱. برنامه ریزی حمل و نقل
ارزیابی مسیر: قبل از حمل قالب ها، مسیر حمل باید بازرسی شود. موانع، سطوح ناهموار، خطوط برق و فضاهای محدود باید شناسایی و برطرف شوند.
محاسبه تعداد و وزن: با توجه به اینکه هر قالب یونولس حدود ۲ تا ۳ کیلوگرم وزن دارد، برای مثال حمل ۱۰۰ قالب معادل ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم خواهد بود. باید اطمینان حاصل شود که وسیله حمل توان حمل این وزن را دارد.
شرایط جوی: در شرایط باد شدید، بارندگی یا برف، حمل قالب های سبک ممکن است خطرناک باشد. در چنین شرایطی حمل باید به تعویق افتد.
۲. بارگیری و تخلیه ایمن
استفاده از تجهیزات مناسب: برای بارگیری و تخلیه قالب ها از دستگاه های مکانیکی مانند لیفتراک یا کامیون با بالابر استفاده شود. اگر حمل دستی ضروری است، حداکثر تعداد قالب هایی که یک نفر می تواند حمل کند محدود شود (توصیه: حداکثر ۱۰ تا ۱۵ قالب در هر بار).
چیدمان صحیح: قالب های یونولس به دلیل طراحی مدولار، قابلیت قرارگیری در داخل یکدیگر (Nesting) را دارند. این ویژگی باعث صرفه جویی در فضا و کاهش خطر لغزش می شود. قالب ها باید به صورت منظم و با تکیه مناسب چیده شوند.
محکم کردن بار: در حین حمل با وسایل نقلیه، قالب ها باید با تسمه یا طناب محکم به بار بسته شوند تا از جابجایی و سقوط جلوگیری شود.
حضور افراد غیرمجاز: در هنگام بارگیری و تخلیه، افراد غیرمجاز نباید در محدوده کار حضور داشته باشند. علائم هشداردهنده و محدوده ایمنی باید تعیین شود.
۳. اصول ارگونومیک در حمل دستی
آموزش نحوه صحیح بلند کردن بار: کارگران باید آموزش ببینند که چگونه با خم کردن زانوها (نه کمر)، نگه داشتن بار نزدیک به بدن و استفاده از عضلات پا، بار را بلند کنند.
کار تیمی: برای حمل مقادیر زیاد، کار تیمی توصیه می شود. دو یا چند نفر می توانند با هماهنگی، قالب ها را با ایمنی بیشتری جابجا کنند.
استراحت های منظم: حمل مکرر حتی بارهای سبک می تواند منجر به خستگی و آسیب عضلانی-اسکلتی شود. استراحت های منظم ضروری است.
دستکش ایمنی: استفاده از دستکش مناسب برای حفاظت دست ها در برابر لبه های تیز و جلوگیری از لغزش قالب الزامی است.
۴. حمل عمودی (به طبقات بالا)
استفاده از جرثقیل یا بالابر: برای انتقال قالب ها به طبقات بالا، استفاده از جرثقیل برج یا آسانسور کارگاهی توصیه می شود. قالب ها باید در جعبه یا پالت مناسب قرار داده و محکم بسته شوند.
جلوگیری از عبور افراد: در زمان بالا بردن قالب ها، هیچ کس نباید زیر بار عبور کند. این یکی از مهم ترین اصول ایمنی در استفاده از جرثقیل است.
بررسی وضعیت جرثقیل: قبل از استفاده، وضعیت کابل ها، قلاب ها و سیستم های ترمز جرثقیل باید بازرسی شود.
شرایط جوی: در هنگام وزش بادهای شدید (بیش از ۳۰ کیلومتر بر ساعت)، کار با جرثقیل باید متوقف شود.
بخش دوم: نکات ایمنی در نصب قالب یونولس
نصب قالب ها مرحله حساسی است که نیازمند دقت و رعایت اصول فنی و ایمنی است.
۱. آماده سازی محیط کار
بازرسی سطح کار: پیش از شروع نصب، سطح کاری (معمولاً روی تیرچه ها) باید بازرسی شود. تیرچه ها باید در سطح مناسب، بدون خمش یا آسیب قرار گرفته باشند.
تمیزی محل: سطح تیرچه ها و محل نصب قالب ها باید از هرگونه مانع، ملات، میلگرد اضافی و مواد خارجی پاک شود.
دسترسی ایمن: نردبان ها و داربست های مورد استفاده برای دسترسی به سطح کار باید مطابق استانداردهای ایمنی باشند. داربست ها باید دارای نرده محافظ، کف پوش مناسب و بدون لرزش باشند.
نور کافی: نصب قالب در نورپردازی نامناسب می تواند منجر به اشتباه و خطا شود. تأمین نور طبیعی یا مصنوعی کافی ضروری است.
۲. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
کلاه ایمنی: همه افرادی که در محل کار حضور دارند باید از کلاه ایمنی استاندارد استفاده کنند تا از سر در برابر سقوط اشیا محافظت شود.
کفش ایمنی: کفش های ایمنی با پنجه فلزی برای محافظت پا در برابر سقوط قالب ها یا سایر اشیا سنگین ضروری است.
دستکش کار: دستکش های مناسب برای جلوگیری از بریدگی، خراشیدگی و بهبود قدرت چنگ زدن استفاده شود.
کمربند ایمنی: برای کار در ارتفاع بیش از ۱.۸ متر، استفاده از کمربند ایمنی و اتصال آن به نقطه مطمئن الزامی است.
عینک ایمنی: در صورت وجود گرد و غبار یا خطر پاشیدن مواد، استفاده از عینک محافظ ضروری است.
۳. تکنیک های نصب ایمن
کار تیمی: نصب قالب یونولس نیازمند حداقل دو نفر است – یکی برای قرار دادن و تنظیم قالب و دیگری برای نگهداری و کمک.
قرارگیری صحیح قالب: قالب باید دقیقاً بین دو تیرچه و در محل تعیین شده قرار گیرد. قالب های یونولس معمولاً دارای قیدهای فلزی یا گیره های پلاستیکی هستند که باید به درستی در تیرچه ها قفل شوند.
بررسی تراز: پس از نصب هر ردیف قالب، تراز افقی باید بررسی شود. قالب های نامتراز می توانند منجر به توزیع نامناسب بار بتن و خطر ریزش شوند.
جلوگیری از سقوط: در حین نصب، قالب های آماده نصب نباید در لبه سقف یا نزدیک فضاهای خالی قرار داده شوند. این کار می تواند منجر به سقوط قالب به طبقات پایین تر شود.
توجه به فضاهای خالی: برای عبور تاسیسات (لوله، کابل)، قبل از نصب قالب، فضاهای مورد نیاز باید مشخص و قطعات ویژه نصب شوند.
۴. ایمنی در کار با ارتفاع
نصب نرده محافظ: در لبه های سقف و فضاهای باز، نرده محافظ یا تور ایمنی باید نصب شود تا از سقوط کارگران جلوگیری کند.
استفاده از سکوی کار: به جای استفاده از نردبان های معمولی، سکوهای کار متحرک یا داربست های مناسب امن تر هستند.
بازرسی نردبان: اگر از نردبان استفاده می شود، باید از نوع استاندارد، دارای پایه ضد لغزش و در زاویه مناسب (۷۵ درجه) قرار گرفته باشد.
کمربند ایمنی: برای کار در ارتفاع های بالا، کمربند ایمنی باید به یک نقطه مستقل و مطمئن (نه به داربست یا قالب) متصل شود.
۵. مدیریت ابزار و تجهیزات
جعبه ابزار: ابزارهای کار مانند چکش، پیچ گوشتی و کاتر باید در جعبه ابزار نگهداری شوند تا از سقوط آن ها جلوگیری شود.
اتصال ابزار: ابزار سنگین باید با طناب ایمنی به کمربند کارگر یا به سکوی کار متصل شوند.
دور کردن ابزار خطرناک: پس از استفاده، ابزارهای تیز یا سنگین باید فوراً به جای امن منتقل شوند.
بخش سوم: نکات ایمنی در اجرای بتن ریزی
بتن ریزی حساس ترین مرحله است که در آن قالب ها تحت بار قرار می گیرند.
۱. بازرسی قبل از بتن ریزی
بازرسی نهایی: قبل از شروع بتن ریزی، مهندس ناظر یا سرکارگر باید تمامی قالب ها را بازرسی کند:
– آیا همه قالب ها به درستی نصب شده اند؟
– آیا قیدهای فلزی محکم هستند؟
– آیا تراز افقی صحیح است؟
– آیا فاصله بین تیرچه ها مناسب است؟
بررسی تکیه گاه ها: تیرچه ها باید روی دیوارها یا تیرها به اندازه کافی تکیه داشته باشند و شمع بندی (در صورت نیاز) باید مطابق محاسبات سازه انجام شده باشد.
تست بار: در پروژه های بزرگ یا مهم، می توان قبل از بتن ریزی، بار معادل وزن بتن را روی بخشی از سقف قرار داد و واکنش قالب ها و تیرچه ها را بررسی کرد.
آماده سازی مسیر بتن: مسیر پمپ بتن یا چرخ دستی حمل بتن باید مشخص و امن باشد.
۲. نکات ایمنی در حین بتن ریزی
محدود کردن تعداد افراد: تنها افراد ضروری باید روی سقف حضور داشته باشند. ازدحام افراد می تواند بار اضافی ایجاد کند.
توزیع یکنواخت بتن: بتن باید به صورت یکنواخت و نه در یک نقطه متمرکز ریخته شود. بار متمرکز می تواند باعث خمش بیش از حد تیرچه ها یا شکستن قالب شود.
سرعت بتن ریزی: بتن ریزی نباید خیلی سریع انجام شود. سرعت زیاد باعث فشار زیاد روی قالب ها می شود. بهتر است بتن ریزی به صورت لایه ای و با فاصله زمانی مناسب انجام شود.
استفاده از ویبراتور: در هنگام استفاده از ویبراتور برای تراکم بتن، نباید فشار مستقیم به قالب یونولس وارد شود. ویبراتور باید به آرامی در داخل بتن قرار گیرد و بلافاصله خارج شود.
نظارت مستمر: در طول بتن ریزی، باید به صورت مستمر قالب ها و تیرچه ها نظارت شوند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر شکل، ترک یا صدای غیرعادی، بتن ریزی باید فوراً متوقف شود.
شرایط جوی: بتن ریزی در شرایط بارانی، برفی یا باد شدید نباید انجام شود. این شرایط می تواند کیفیت بتن را کاهش داده و خطرات ایمنی ایجاد کند.
محافظت در برابر حریق: با وجود اینکه قالب یونولس مقاومت بالایی در برابر آتش دارد، اما باید از استفاده از منابع حرارتی (مانند بخاری گازوئیلی) در نزدیکی قالب ها اجتناب شود.
۳. تجهیزات حفاظت فردی در بتن ریزی
علاوه بر تجهیزات قبلی، در مرحله بتن ریزی موارد زیر نیز ضروری است:
چکمه های بلند لاستیکی: برای محافظت پا در برابر بتن تر و جلوگیری از تماس مستقیم پوست با بتن (که ممکن است باعث سوختگی شیمیایی شود).
دستکش ضد اسید: بتن به دلیل داشتن سیمان، خاصیت قلیایی دارد و می تواند پوست را بسوزاند. دستکش های مناسب باید استفاده شود.
ماسک تنفسی: در فضاهای بسته یا نیمه بسته، استفاده از ماسک برای جلوگیری از استنشاق گرد و غبار سیمان توصیه می شود.
لباس کار مناسب: لباس های نخی و پوشاننده برای جلوگیری از تماس پوست با بتن استفاده شود.
۴. اقدامات اضطراری
برنامه واکنش اضطراری: قبل از شروع بتن ریزی، باید برنامه ای برای شرایط اضطراری (مانند ریزش قالب، شکستن تیرچه یا سقوط فرد) تهیه شود.
دسترسی به کمک های اولیه: جعبه کمک های اولیه باید در محل کار در دسترس باشد و حداقل یک نفر آموزش کمک های اولیه دیده باشد.
تماس اضطراری: شماره تماس اورژانس، آتش نشانی و مسئول ایمنی پروژه باید در معرض دید همه قرار داشته باشد.
مسیر تخلیه: مسیرهای خروج اضطراری باید مشخص، باز و روشن باشد.
بخش چهارم: نکات ایمنی در قالب برداری
قالب برداری یا خارج کردن قالب یونولس از زیر سقف، مرحله ای است که نیازمند دقت و صبر است.
۱. زمان قالب برداری
طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، زمان قالب برداری بستگی به دهانه سقف و شرایط دمایی دارد:
– دهانه کمتر از ۳ متر: حداقل ۴ روز پس از بتن ریزی
– دهانه ۳ تا ۶ متر: حداقل ۷ روز پس از بتن ریزی
– دهانه بیش از ۶ متر: حداقل ۱۰ روز پس از بتن ریزی
این زمان ها در دمای متوسط ۲۰ درجه سانتی گراد است. در هوای سرد، زمان باید افزایش یابد.
توصیه: بهتر است قبل از قالب برداری، از آزمایش فشاری نمونه های بتن اطمینان حاصل شود که بتن به مقاومت لازم رسیده است.
۲. فرآیند ایمن قالب برداری
شروع از مرکز: قالب برداری معمولاً از وسط سقف شروع می شود و به تدریج به سمت لبه ها ادامه می یابد.
استفاده از اهرم یا دستگیره: قالب های یونولس معمولاً دارای دستگیره های مخصوص برای خارج کردن هستند. از ابزار مناسب (مانند اهرم فلزی) برای جدا کردن قالب استفاده شود، نه از ابزار تیز یا برنده که ممکن است به قالب آسیب برساند.
نیروی تدریجی: برای جدا کردن قالب، نیروی آرام و تدریجی اعمال شود. کشیدن ناگهانی ممکن است باعث سقوط قالب یا از دست رفتن تعادل کارگر شود.
کار تیمی: یک نفر قالب را جدا می کند و نفر دیگر آن را دریافت می کند تا از سقوط جلوگیری شود.
دور نگه داشتن افراد: در زمان قالب برداری، افراد غیرمجاز نباید زیر محل کار قرار گیرند. احتمال سقوط قالب یا ابزار وجود دارد.
بررسی قالب: پس از خارج کردن، قالب باید بررسی شود. در صورت وجود ترک، شکستگی یا تغییر شکل، قالب باید از رده خارج یا تعمیر شود.
۳. انتقال قالب های برداشته شده
انباشت ایمن: قالب های خارج شده نباید به صورت نامنظم روی هم انباشته شوند. آن ها باید در محلی امن، دور از لبه سقف، به صورت منظم چیده شوند.
تمیز کردن قالب: قبل از انبار کردن، قالب ها باید از ملات چسبیده پاک شوند. این کار باعث طول عمر بیشتر و ایمنی در استفاده بعدی می شود.
حمل به انبار: برای انتقال قالب ها به انبار یا محل نگهداری، دوباره از اصول ایمنی حمل و نقل استفاده شود.
بخش پنجم: نگهداری و انبارداری ایمن
یکی از مزایای قالب یونولس، قابلیت استفاده مجدد تا ۵۰ بار است. برای بهره برداری بهینه از این ویژگی، نگهداری صحیح ضروری است.
۱. شستشو و تمیزکاری
زمان شستشو: بلافاصله پس از قالب برداری، قالب ها باید شسته شوند. ملات خشک شده را بعداً پاک کردن سخت تر و ممکن است به قالب آسیب برساند.
روش شستشو: از آب و برس یا اسفنج استفاده شود. از مواد شیمیایی خورنده یا اسید قوی برای تمیز کردن خودداری شود زیرا ممکن است پلاستیک را آسیب برساند.
خشک کردن: پس از شستشو، قالب ها باید در محل سایه دار خشک شوند. قرار دادن مستقیم در معرض نور شدید خورشید برای مدت طولانی می تواند به پلاستیک آسیب برساند.
۲. انبار کردن صحیح
محل انبار: قالب ها باید در محل سرپوشیده، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند.
دمای مناسب: دمای انبار باید بین ۰ تا ۴۰ درجه سانتی گراد باشد. دماهای بسیار پایین یا بالا می توانند خواص مکانیکی پلاستیک را تغییر دهند.
چیدمان استاندارد: قالب ها باید به صورت منظم و در پالت های مناسب چیده شوند. ارتفاع انباشته نباید بیش از حد باشد (توصیه: حداکثر ۱۵۰ سانتی متر) تا از سقوط جلوگیری شود.
دسته بندی: قالب های معیوب یا آسیب دیده باید جدا شده و برچسب گذاری شوند تا به اشتباه استفاده نشوند.
حفاظت در برابر آتش: در انبار، کپسول آتش نشانی باید موجود باشد و استعمال دخانیات باید ممنوع باشد.
۳. بازرسی دوره ای
برنامه بازرسی: قبل از هر بار استفاده مجدد، قالب ها باید بازرسی شوند:
– آیا ترک یا شکستگی وجود دارد؟
– آیا قیدهای فلزی سالم هستند؟
– آیا دستگیره ها محکم هستند؟
– آیا تغییر شکل دائمی رخ داده است؟
ثبت اطلاعات: تعداد دفعات استفاده از هر قالب باید ثبت شود تا پس از ۵۰ بار استفاده، قالب از رده خارج شود.
تعمیر یا تعویض: قالب هایی که آسیب جزئی دارند باید تعمیر شوند و قالب های با آسیب شدید باید کنار گذاشته شوند.
بخش ششم: آموزش و آگاهی کارگران
یکی از مهم ترین عوامل در تضمین ایمنی، آموزش صحیح و آگاهی کارگران است.
۱. برنامه آموزشی
آموزش قبل از شروع کار: تمام کارگرانی که قرار است با قالب یونولس کار کنند، باید آموزش های لازم را ببینند:
– خصوصیات فیزیکی و فنی قالب یونولس
– تفاوت های آن با یونولیت سنتی
– نحوه صحیح حمل، نصب، و قالب برداری
– نکات ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی
– اقدامات اضطراری
آموزش عملی: علاوه بر آموزش نظری، کارگران باید تحت نظارت، تمرین عملی انجام دهند.
مرور دوره ای: به صورت دوره ای (مثلاً هر ۶ ماه)، کلاس های مرور و به روزرسانی باید برگزار شود.
۲. اطلاع رسانی خطرات
علائم هشداردهنده: در کارگاه، علائم ایمنی مانند “استفاده از کلاه ایمنی الزامی”، “خطر سقوط”، “ورود افراد غیرمجاز ممنوع” باید نصب شود.
جلسات ایمنی: قبل از شروع هر روز کاری، جلسه کوتاه ایمنی (Toolbox Talk) برگزار شود و نکات ویژه آن روز یادآوری شود.
گزارش حوادث: کارگران باید آموزش ببینند که هر حادثه یا نزدیک به حادثه (Near Miss) را گزارش دهند تا از تکرار آن جلوگیری شود.
۳. فرهنگ سازی ایمنی
مسئولیت همگانی: ایمنی مسئولیت همه است، نه فقط مسئول ایمنی. هر فرد باید نسبت به ایمنی خود و همکارانش احساس مسئولیت کند.
پاداش رفتار ایمن: رفتارهای ایمن باید شناسایی و تشویق شوند. این کار باعث انگیزه بیشتر کارگران می شود.
بررسی حوادث: در صورت وقوع حادثه، باید علت ریشه ای آن بررسی و اقدامات اصلاحی انجام شود.
بخش هفتم: نقش مهندس ناظر و مسئول ایمنی
۱. وظایف مهندس ناظر
طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، مهندس ناظر مسئولیت های زیر را دارد:
بازرسی مصالح: اطمینان از اینکه قالب های یونولس استفاده شده دارای گواهینامه فنی معتبر هستند.
نظارت بر اجرا: کنترل نصب صحیح، رعایت فواصل، تراز افقی و محکم بودن اتصالات.
کنترل بتن ریزی: نظارت بر سرعت و روش بتن ریزی، توزیع یکنواخت بتن و عدم ایجاد بار متمرکز.
تعیین زمان قالب برداری: بر اساس نتایج آزمایش بتن و شرایط جوی، زمان مناسب برای قالب برداری را تعیین می کند.
ثبت اطلاعات: ثبت کامل مشخصات قالب ها، تاریخ نصب، تاریخ بتن ریزی و تاریخ قالب برداری در دفترچه کارگاه.
۲. وظایف مسئول ایمنی (HSE)
در پروژه های بزرگ، حضور مسئول ایمنی حرفه ای ضروری است:
ارزیابی ریسک: شناسایی خطرات احتمالی و ارزیابی سطح ریسک آن ها قبل از شروع کار.
برنامه ایمنی: تهیه برنامه جامع ایمنی برای تمام مراحل کار (حمل، نصب، بتن ریزی، قالب برداری).
بازرسی روزانه: بازدید روزانه از کارگاه و بررسی رعایت نکات ایمنی.
آموزش کارگران: برگزاری کلاس های آموزشی و جلسات ایمنی.
تحقیق حوادث: در صورت وقوع حادثه، بررسی علل و ارائه راهکارهای پیشگیرانه.
گزارش دهی: ارائه گزارش های دوره ای از وضعیت ایمنی به کارفرما و پیمانکار.
بخش هشتم: مطالعات موردی و درس های آموخته شده
مورد ۱: سقوط قالب به دلیل نصب نادرست
شرح حادثه: در یک پروژه مسکونی، به دلیل عدم تثبیت صحیح قیدهای فلزی، یک قالب یونولس در حین بتن ریزی از جای خود جدا و به طبقه پایین سقوط کرد. خوشبختانه کسی آسیب ندید.
علت: آموزش ناکافی کارگران و عدم نظارت دقیق.
درس آموخته: همیشه قبل از بتن ریزی، تمام قالب ها باید بازرسی شوند و اطمینان حاصل شود که به درستی نصب شده اند.
مورد ۲: آسیب به قالب در حین حمل
شرح حادثه: در حین حمل قالب ها با وانت بار، به دلیل محکم نبودن بار، قالب ها در جاده جابجا شدند و به لبه های فلزی وانت برخورد کردند و برخی از آن ها ترک برداشتند.
علت: عدم رعایت اصول بارگیری و محکم نکردن بار.
درس آموخته: همیشه بار باید با تسمه یا طناب محکم بسته شود و بارگیری تحت نظارت انجام شود.
مورد ۳: استفاده از قالب معیوب
شرح حادثه: یک قالب که در استفاده قبلی آسیب دیده بود، در پروژه جدید استفاده شد. در حین بتن ریزی، قالب شکست و بتن به بخشی از سقف که نباید ریخته شود، نفوذ کرد.
علت: عدم بازرسی قالب ها قبل از استفاده مجدد.
درس آموخته: همیشه قبل از استفاده مجدد، قالب ها باید به دقت بازرسی شوند و قالب های معیوب باید کنار گذاشته شوند.
بخش نهم: چک لیست های ایمنی
برای تسهیل در رعایت نکات ایمنی، چک لیست های زیر ارائه می شود:
چک لیست حمل و نقل
– [ ] مسیر حمل بازرسی شده است
– [ ] وزن کل بار محاسبه شده است
– [ ] وسیله حمل مناسب و سالم است
– [ ] بار به درستی چیده شده است
– [ ] بار با تسمه یا طناب محکم بسته شده است
– [ ] شرایط جوی مناسب است
– [ ] افراد غیرمجاز از محدوده دور هستند
– [ ] کارگران از دستکش و کلاه ایمنی استفاده می کنند
چک لیست نصب
– [ ] سطح کار (تیرچه ها) بازرسی شده است
– [ ] تمامی تجهیزات حفاظت فردی در اختیار کارگران است
– [ ] نردبان یا داربست مطابق استاندارد است
– [ ] نور کافی وجود دارد
– [ ] قالب ها قبل از نصب بازرسی شده اند
– [ ] کار تیمی انجام می شود
– [ ] قالب ها در فاصله و تراز صحیح نصب می شوند
– [ ] قیدهای فلزی محکم هستند
– [ ] نرده محافظ در لبه های سقف نصب است
چک لیست بتن ریزی
– [ ] بازرسی نهایی توسط مهندس ناظر انجام شده است
– [ ] تعداد افراد روی سقف محدود شده است
– [ ] شرایط جوی مناسب است
– [ ] تجهیزات حفاظت فردی کامل استفاده می شود
– [ ] بتن به صورت یکنواخت ریخته می شود
– [ ] سرعت بتن ریزی مناسب است
– [ ] قالب ها به صورت مستمر نظارت می شوند
– [ ] ویبراتور صحیح استفاده می شود
– [ ] جعبه کمک های اولیه در دسترس است
– [ ] شماره تماس اضطراری مشخص است
چک لیست قالب برداری
– [ ] زمان کافی برای سخت شدن بتن گذشته است
– [ ] آزمایش فشاری بتن انجام شده است (در صورت نیاز)
– [ ] تجهیزات حفاظت فردی استفاده می شود
– [ ] افراد غیرمجاز از زیر محل کار دور هستند
– [ ] ابزار مناسب برای قالب برداری در دسترس است
– [ ] کار تیمی انجام می شود
– [ ] قالب های خارج شده در محل امن قرار می گیرند
– [ ] قالب ها بازرسی می شوند
چک لیست نگهداری
– [ ] قالب ها بلافاصله پس از برداشتن شسته می شوند
– [ ] قالب ها در محل سرپوشیده نگهداری می شوند
– [ ] دمای انبار مناسب است
– [ ] چیدمان به صورت منظم و امن است
– [ ] قالب های معیوب جدا و برچسب گذاری شده اند
– [ ] تعداد دفعات استفاده ثبت می شود
– [ ] بازرسی دوره ای انجام می شود
نتیجه گیری
استفاده از قالب سقفی یونولس، به دلیل مزایای فراوان فنی، اقتصادی و زیست محیطی آن، رو به گسترش است. با این حال، برای بهره برداری بهینه و ایمن از این فناوری، رعایت دقیق نکات ایمنی در تمام مراحل کار ضروری است.
نکات کلیدی که باید به خاطر سپرد:
1. آموزش جامع: همه کارگران و مهندسان باید آموزش کافی درباره خصوصیات و نحوه کار با قالب یونولس را ببینند.
2. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی: کلاه، کفش، دستکش و کمربند ایمنی باید همیشه استفاده شوند.
3. بازرسی مستمر: قالب ها باید قبل از هر بار استفاده بازرسی شوند و قالب های معیوب کنار گذاشته شوند.
4. کار تیمی: هیچ عملیاتی نباید به تنهایی انجام شود. همکاری و ارتباط موثر بین اعضای تیم ضروری است.
5. رعایت مقررات: مباحث ۹ و ۱۲ مقررات ملی ساختمان باید به دقت رعایت شوند.
6. نظارت مهندسی: مهندس ناظر و مسئول ایمنی نقش حیاتی در تضمین ایمنی دارند.
7. فرهنگ سازی: ایمنی باید به عنوان یک فرهنگ در کارگاه جاری باشد، نه فقط یک الزام قانونی.
8. نگهداری صحیح: قالب ها باید به درستی نگهداری شوند تا بتوان از آن ها تا ۵۰ بار استفاده کرد.
با رعایت این نکات، می توان از قالب یونولس به صورت ایمن، کارآمد و اقتصادی در پروژه های ساختمانی استفاده کرد و از حوادث و خسارات جلوگیری نمود. ایمنی سرمایه گذاری است، نه هزینه!
منابع:
– مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار)
– مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (طرح و اجرای بتن آرمه)
– استانداردهای ایمنی کار سازمان کار و امور اجتماعی
– گزارشات حوادث کارگاهی و درس های آموخته شده
