در شرایط بحرانی مانند جنگ یا ناآرامی‌های گسترده، صنعت ساخت‌وساز یکی از نخستین بخش‌هایی است که با اختلال جدی مواجه می‌شود. این صنعت به دلیل ماهیت سرمایه‌بر، بلندمدت و وابستگی شدید به منابع انسانی، مالی و لجستیکی، در برابر بحران‌ها بسیار آسیب‌پذیر است. از این‌رو، سازندگان و پیمانکاران فعال در این حوزه، به‌جای اتخاذ تصمیمات هیجانی یا شتاب‌زده، باید با نگاهی استراتژیک، تحلیل‌محور و متکی بر روش‌های انعطاف‌پذیر وارد عمل شوند. مقاله پیش‌رو با محوریت راهکار نجات سازندگان در جنگ، شش راهبرد کلیدی و عملیاتی را معرفی می‌کند که می‌تواند به‌عنوان نقشه راهی مؤثر، مسیر بقا و پایداری پروژه‌های ساختمانی را در زمان بحران هموار سازد. این راهکارها با تمرکز بر حفظ سرمایه انسانی، کنترل نقدینگی و مدیریت پروژه، سازندگان را در مواجهه با شرایط غیرعادی، توانمند و آماده نگاه می‌دارد.
۱. حفظ نیروهای کلیدی؛ تأمین نیروی انسانی متخصص را اولویت قرار دهید
یکی از مهم ترین چالش های پروژه های ساختمانی در شرایط بحران، از دست دادن نیروهای کارآمد و متخصص است. در کشور ما بخش قابل توجهی از نیروی کار ساختمانی، به ویژه در حوزه هایی مانند آرماتوربندی، قالب بندی، گچ کاری، سنگ کاری و بنایی، توسط کارگران افغان انجام می شود. در شرایط جنگی، با افزایش محدودیت ها و احتمال ترک کشور توسط این افراد، حفظ این نیروها به یک ضرورت استراتژیک تبدیل می شود.
پیشنهاد اجرایی:
نیروهای افغان دارای مجوز کار را شناسایی کرده و با آنان قراردادهای مکتوب ببندید.
نیروهای بومی متخصص (مانند جوشکاران حرفه ای، نقاشان ماهر یا تکنسین های تأسیسات) را نیز مورد حمایت قرار دهید.
مشوق های مالی و امنیت شغلی را به عنوان انگیزه برای ادامه همکاری در نظر بگیرید.
در صورت امکان، نیروها را به صورت تیمی سازمان دهی کنید تا در صورت نیاز جابجایی یا جایگزینی راحت تر انجام شود.
🔹 حفظ نیروی انسانی کارآزموده در شرایط بحران، معادل حفظ موتور محرک پروژه است.
۲. فازبندی هوشمندانه پروژه ها؛ از اجرای گسترده پرهیز کنید
در شرایط عادی، اجرای پروژه به صورت کلی و یکپارچه ممکن است توجیه پذیر باشد؛ اما در زمان بحران، این شیوه اجرا می تواند بسیار پرریسک و آسیب پذیر باشد. بهترین راهکار، تقسیم پروژه به فازهای عملیاتی کوچک و مستقل است تا در صورت بروز وقفه یا کمبود منابع، پروژه به طور کامل متوقف نشود.
راهبرد عملیاتی:
پروژه را به فازهای مهندسی شده (از نظر مالی، اجرایی و زمانی) تقسیم کنید.
تحویل تدریجی بخش های تکمیل شده به کارفرما یا بازار هدف را برنامه ریزی نمایید.
در هر فاز، خروجی قابل فروش یا بهره برداری تولید شود تا تأمین مالی فاز بعدی آسان تر باشد.
🔹 فازبندی دقیق پروژه ها، به مثابه بیمه نامه ای برای ادامه حیات پروژه در برابر شوک های بیرونی است.
۳. تدوین برنامه مالی واقع گرایانه و انقباضی؛ مدیریت منابع را علمی کنید
در زمان بحران، مهم ترین عامل بقا، نقدینگی و قدرت حفظ جریان مالی پروژه است. در چنین شرایطی، تکیه بر امیدهای فروش آینده یا پیش فرض های خوش بینانه، بسیار خطرناک و نابودکننده خواهد بود. توصیه می شود سازندگان با نگرشی واقع گرایانه، به روز و منعطف، بودجه بندی دقیق و برنامه ریزی مالی خود را بازنگری کنند.
گام های کلیدی:
بودجه پروژه را به روزرسانی و متناسب با شرایط جنگی تنظیم کنید.
منابع ورودی و خروجی مالی را ماه به ماه بررسی و ثبت کنید.
برای هر فعالیت سقف هزینه تعیین کنید و انحراف از آن را کنترل نمایید.
بخشی از بودجه را به عنوان ذخیره اضطراری برای توقف های احتمالی کنار بگذارید.
با تأمین کنندگان مصالح مذاکره کرده و شرایط پرداخت اقساطی یا تهاتری را پیگیری نمایید.
🔹 در دوران بحران، آنکه می تواند نقدینگی را کنترل کند، بازی را مدیریت می کند.
۴. خودداری از تصمیمات شتاب زده؛ قیمت کشی، اعتبارکشی است!
تجربه نشان داده است که در شرایط بحرانی، بسیاری از سازندگان برای تأمین فوری نقدینگی، واحدهای خود را با قیمتی پایین تر از نرخ منطقه ای عرضه می کنند. این تصمیم اگرچه ممکن است به ظاهر راه نجاتی فوری باشد، اما در میان مدت، تبعات جبران ناپذیری به دنبال دارد: از دست رفتن اعتبار شخصی و تجاری، سقوط ارزش برند پروژه، و تخریب تعرفه منطقه ای.
رویکردهای جایگزین:
به جای فروش اضطراری، روی تهاتر با کالا (مصالح، خودرو، زمین) یا پیش فروش اقساطی تمرکز کنید.
بخشی از واحدها را برای فروش نقدی، و بخش دیگر را برای اجاره موقت یا رزرو سرمایه گذاران نگه دارید.
از کارشناسان بازار و مشاوران حقوقی برای تنظیم قراردادهای جدید استفاده کنید.
🔹 آتش زدن به دارایی، نه نجات بخش است و نه هوشمندانه. اعتبار خود را قربانی نقدینگی لحظه ای نکنید.
۵. بازنگری در قراردادها و توافق نامه های مشارکتی؛ شفاف سازی را جدی بگیرید
پروژه های ساختمانی که در قالب مشارکت با مالکان یا سرمایه گذاران اجرا می شوند، در زمان بحران، نیاز به بازنگری در مفاد قراردادی دارند. پنهان کاری یا تعلل در شفاف سازی شرایط جدید، می تواند منجر به اختلافات قضایی و توقف پروژه شود.
اقدامات ضروری و راهکار نجات سازندگان در جنگ:
شرایط واقعی موجود را به صورت مکتوب و مستند برای شریک یا مالک شرح دهید.
جلسات رسمی برای بازتعریف نحوه مشارکت، جدول زمان بندی، نرخ سهم الشرکه و تعهدات جدید برگزار کنید.
قراردادهای قدیمی را با الحاقیه یا توافق نامه جدید به روز نمایید.
بندهایی چون تأخیر به دلیل شرایط خاص، تعلیق پروژه یا تعدیل هزینه ها را به قرارداد اضافه کنید.
🔹 شفاف سازی و مذاکره مؤثر، پیش نیاز حفظ اعتماد و تداوم همکاری است.
۶. حضور هوشمندانه در بازار؛ از حرکت نایستید
در شرایط جنگی، برخی سازندگان تصمیم می گیرند پروژه ها را متوقف یا فعالیت های خود را تعطیل کنند. این تصمیم می تواند در بسیاری از موارد اشتباه باشد. توصیه می شود ضمن کاهش یا توقف پذیرش پروژه های جدید و کاهش هزینه های ساخت و ساز با استفاده از روش های نویندر این عرضه، فعالیت های در حال انجام متناسب با شرایط موجود ادامه یابد.
پیشنهادهای اجرایی:
بخش هایی از پروژه را که در مرحله اتمام هستند، با سرعت و کیفیت بالا به پایان برسانید.
- استفاده از روش های نوین ساخت و ساز در جهت کاهش هزینه ها (استفاده از قالب های جایگزین یونولیت یا همان قالب پیش ساخته سقف – یونولس – لایت فرم – فوم لس)
در صورتی که امکان ادامه عملیات اجرایی نیست، روی توسعه برند، بازاریابی دیجیتال و تقویت ارتباط با مشتریان متمرکز شوید.
از فرصت استفاده کرده و زیرساخت های نرم افزاری، سایت پروژه، تور مجازی، تبلیغات هدفمند و پشتیبانی مشتریان را بهبود دهید.
ارتباط با سرمایه گذاران بالقوه داخلی و خارجی را حفظ کرده و از شرایط به عنوان فرصتی برای تعامل بیشتر استفاده نمایید.
🔹 در زمان طوفان، آن که کشتی اش را تعمیر می کند، پس از طوفان آماده حرکت خواهد بود.
جهت مطالعه بیشتر می توانید مقاله بازسازی سریع، ایمن و اقتصادی در دوران پس از جنگ؛ نقش قالب های غیرماندگار در پروژه های عمرانی کشور را نیز مطالعه فرمایید
سخن پایانی؛ هر بحران، فرصتی برای بلوغ است
بحران، اگرچه در ذات خود عاملی مخرب و چالش‌زا محسوب می‌شود، اما برای فعالان هوشمند و آینده‌نگر بازار ساخت‌وساز، می‌تواند به فرصتی برای بازسازی راهبردها، ارتقاء کارآمدی و تثبیت موقعیت رقابتی تبدیل شود.
در واقع، آن‌چه راهکار نجات سازندگان در جنگ را از واکنش‌های مقطعی و هیجانی متمایز می‌کند، نگاه تحلیلی، آمادگی ذهنی و انعطاف‌پذیری عملیاتی در مواجهه با شرایط غیرقابل پیش‌بینی است.
سازندگان حرفه‌ای تنها در دوران ثبات موفقیت‌آفرین نیستند؛ بلکه توانمندی واقعی آنان زمانی نمود می‌یابد که در شرایط بحرانی نیز بتوانند با تدبیر، مدیریت منابع و اولویت‌بندی تصمیمات، نه‌تنها پروژه‌های خود را حفظ نمایند، بلکه با بهینه‌سازی مسیر سرمایه‌گذاری، زمینه‌ساز رشد پایدار در آینده شوند.
